ประวัติความเป็นมา

    ข้าวต้มมัดเป็นหนึ่งในขนมไทย ที่น้อยคนนักจะบอกว่าไม่รู้จัก เนื่องจากเป็นขนมที่มีประโยชน์ และมีคุณค่าทางอาหาร สามารถหาวัตถุดิบในการทำได้ง่ายในท้องถิ่น นอกจากนี้ยังเป็นขนมที่นำข้าวซึ่งเป็นอาหารหลักของคนไทยนำมาประยุกต์ ปรุงแต่งเป็นขนมหวาน จึงถือได้ว่า “ข้าวต้มมัด” เป็นหนึ่งในภูมิปัญญาท้องถิ่นของบรรพบุรุษไทย​

ข้าวต้มมัดในแต่ละภาค

     ข้าวต้มมัด” มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น อาทิเช่น ทางภาคเหนือจะเรียกข้าวต้มมัดว่า “ข้าวต้มผัด” ทางภาคกลางเรียกว่า “ข้าวต้มมัด” เรียกตามรูปลักษณ์ที่มีห่อและมัดเป็นกลีบโดยใช้ใบตองและเชือกกล้วย ส่วนทางภาคใต้โดยเฉพาะนครศรีธรรมราชจะเรียกว่า “เหนียวห่อกล้วย” เพราะลักษณะที่เห็น ประกอบกับวิธีการทำที่เป็นการนำข้าวเหนียวมาห่อกล้วยเอาไว้และห่อปิดด้วยใบตองอีกชั้นหนึ่งนอกจากนี้ บางท้องถิ่นจะห่อข้าวต้มมัดเป็นทรงกรวยโดยใช้ใบกระพ้อแต่ไม่มัด หรือห่อเป็นก้อนด้วยใบเตยหรือใบอ้อย แล้วไว้หางยาว ซึ่งจะเรียกว่า “ข้าวต้มลูกโยน” ส่วนภาคตะวันออกเฉียงเหนือเรียกข้าวต้มมัดว่า ข้าวต้มกล้วย

มรดกทางวัฒนธรรม

  ในปี พ.ศ. 2557 กรมส่งเสริมวัฒนธรรม (สวธ.) ในสังกัดกระทรวงวัฒนธรรม ได้ขึ้นทะเบียนข้าวต้มมัดให้เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ในสาขาความรู้และแนวปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติและจักรวาล เพื่อป้องกันมิให้สูญหาย พร้อมกับมรดกทางวัฒนธรรมอย่างอื่น​

ข้าวต้มมัดกับประเพณี

      เรามักจัดข้าวต้มมัดไปถวายพระในงานบุญวันออกพรรษา หรืองานตักบาตร เทโว เหตุที่คนไทยนิยมนำข้าวต้มมัดไปถวายพระนั้น มีเรื่องเล่ากันว่า เกิดจากชาวเมืองในสมัยพระพุทธกาลที่ไปคอยรับเสด็จองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้านำไปทำบุญตักบาตรเพราะเห็นว่าเป็นของสะดวกและรับประทานง่าย บ้างก็ว่าการนำข้าวต้มมัดมาใส่บาตรทำบุญจนเกิดขึ้นเป็นธรรมเนียมนั้น มีจุดประสงค์เพื่อให้พระภิกษุสงฆ์ใช้เป็นเสบียงในการเดินทางไปเผยแผ่พระธรรมคำสอน ส่วนคนไทยที่นิยมทำข้าวต้มลูกโยนไปใส่บาตรนั้น เล่ากันว่าเกิดจากชาวบ้านในสมัยพระพุทธกาลที่ไปเบียดเสียดต้องการจะตักบาตรองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าแต่เข้าไปไม่ถึงพระองค์จึงต้องใช้วิธีโยนข้าวต้มมัดนี้แทน

ความสำคัญของข้าวต้มมัด

   -เป็นขนมที่ทำขึ้นส่วนใหญ่เพื่อถวายพระสงฆ์           

   -เป็นขนมที่บ่งบอกถึงความเป็นชาติไทย​​   -เป็นขนมที่ชาวต่างชาติชอบรับประทาน               

   -เป็นขนมที่มีวิธีการทำแตกต่างจากขนมทั่วไปในปัจจุบัน​

   -เป็นขนมที่คนโบราณถือกำเนิดในการทำ             

   -เป็นขนมที่ใช้วัสดุในการทำตามธรรมชาติ​

​   -เป็นขนมที่ต้องผิถีผิถันในการทำ                           

   -เป็นขนมที่เป็นตัวแทนของความรัก​   -เป็นขนมที่มีวีการปรุงหลากหลาย                      

   -เป็นขนมของประเทศไทย-เป็นขนมที่ควรอนุรักษ์ไว้​
​

             ประโยชน์ของข้าวต้มมัด

1.ช่วยให้ร่างกายแข็งแรง​2.กล้วยช่วยทำให้ระบบขับถ่ายดีขึ้น​3.น้ำกระทำให้พลังงานในรูปของไขมัน​4.แป้งในข้าวเหนียวช่วยให้ร่างกายคล่องแคล่ว​5.แคลเซียมช่วยต่อเติมส่วนที่สึกหลอของร่างกาย​6.ได้บุญ(ถ้านำไปทำบุญ)​7.ช่วยในการขับถ่าย​8.ช่วยแก้โรคผอม(เพราะข้าวต้มมัดไขมันเยอะมาก

วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ทำข้าวต้มมัด

      วัสดุ/อุปกรณ์                                                    ​

1. ใบตอง​

2. หม้อนึ่ง​

3. เตาไฟ​

4. กก  หรือ  ตอก  (ต้องแช่น้ำให้นิ่มก่อน) ​

5. หวด

ส่วนผสม

1.  ข้าวเหนียว ​2.  น้ำหัวกะทิ​3.  เกลือ ​4.  กล้วยน้ำว้าสุก ​

5.  ถั่วดำ​