ประวัติความเป็นมา
ข้าวต้มมัดในแต่ละภาค
ข้าวต้มมัด” มีชื่อเรียกแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น อาทิเช่น ทางภาคเหนือจะเรียกข้าวต้มมัดว่า “ข้าวต้มผัด” ทางภาคกลางเรียกว่า “ข้าวต้มมัด” เรียกตามรูปลักษณ์ที่มีห่อและมัดเป็นกลีบโดยใช้ใบตองและเชือกกล้วย ส่วนทางภาคใต้โดยเฉพาะนครศรีธรรมราชจะเรียกว่า “เหนียวห่อกล้วย” เพราะลักษณะที่เห็น ประกอบกับวิธีการทำที่เป็นการนำข้าวเหนียวมาห่อกล้วยเอาไว้และห่อปิดด้วยใบตองอีกชั้นหนึ่งนอกจากนี้ บางท้องถิ่นจะห่อข้าวต้มมัดเป็นทรงกรวยโดยใช้ใบกระพ้อแต่ไม่มัด หรือห่อเป็นก้อนด้วยใบเตยหรือใบอ้อย แล้วไว้หางยาว ซึ่งจะเรียกว่า “ข้าวต้มลูกโยน” ส่วนภาคตะวันออกเฉียงเหนือเรียกข้าวต้มมัดว่า ข้าวต้มกล้วย
มรดกทางวัฒนธรรม
ในปี พ.ศ. 2557 กรมส่งเสริมวัฒนธรรม (สวธ.) ในสังกัดกระทรวงวัฒนธรรม ได้ขึ้นทะเบียนข้าวต้มมัดให้เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ในสาขาความรู้และแนวปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติและจักรวาล เพื่อป้องกันมิให้สูญหาย พร้อมกับมรดกทางวัฒนธรรมอย่างอื่น
ข้าวต้มมัดกับประเพณี
เรามักจัดข้าวต้มมัดไปถวายพระในงานบุญวันออกพรรษา หรืองานตักบาตร เทโว เหตุที่คนไทยนิยมนำข้าวต้มมัดไปถวายพระนั้น มีเรื่องเล่ากันว่า เกิดจากชาวเมืองในสมัยพระพุทธกาลที่ไปคอยรับเสด็จองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้านำไปทำบุญตักบาตรเพราะเห็นว่าเป็นของสะดวกและรับประทานง่าย บ้างก็ว่าการนำข้าวต้มมัดมาใส่บาตรทำบุญจนเกิดขึ้นเป็นธรรมเนียมนั้น มีจุดประสงค์เพื่อให้พระภิกษุสงฆ์ใช้เป็นเสบียงในการเดินทางไปเผยแผ่พระธรรมคำสอน ส่วนคนไทยที่นิยมทำข้าวต้มลูกโยนไปใส่บาตรนั้น เล่ากันว่าเกิดจากชาวบ้านในสมัยพระพุทธกาลที่ไปเบียดเสียดต้องการจะตักบาตรองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าแต่เข้าไปไม่ถึงพระองค์จึงต้องใช้วิธีโยนข้าวต้มมัดนี้แทน
ความสำคัญของข้าวต้มมัด
-เป็นขนมที่ทำขึ้นส่วนใหญ่เพื่อถวายพระสงฆ์
-เป็นขนมที่บ่งบอกถึงความเป็นชาติไทย -เป็นขนมที่ชาวต่างชาติชอบรับประทาน
-เป็นขนมที่มีวิธีการทำแตกต่างจากขนมทั่วไปในปัจจุบัน
-เป็นขนมที่คนโบราณถือกำเนิดในการทำ
-เป็นขนมที่ใช้วัสดุในการทำตามธรรมชาติ
-เป็นขนมที่ต้องผิถีผิถันในการทำ
-เป็นขนมที่เป็นตัวแทนของความรัก -เป็นขนมที่มีวีการปรุงหลากหลาย
-เป็นขนมของประเทศไทย-เป็นขนมที่ควรอนุรักษ์ไว้
ประโยชน์ของข้าวต้มมัด
1.ช่วยให้ร่างกายแข็งแรง2.กล้วยช่วยทำให้ระบบขับถ่ายดีขึ้น3.น้ำกระทำให้พลังงานในรูปของไขมัน4.แป้งในข้าวเหนียวช่วยให้ร่างกายคล่องแคล่ว5.แคลเซียมช่วยต่อเติมส่วนที่สึกหลอของร่างกาย6.ได้บุญ(ถ้านำไปทำบุญ)7.ช่วยในการขับถ่าย8.ช่วยแก้โรคผอม(เพราะข้าวต้มมัดไขมันเยอะมาก
วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ทำข้าวต้มมัด
วัสดุ/อุปกรณ์
1. ใบตอง
2. หม้อนึ่ง
3. เตาไฟ
4. กก หรือ ตอก (ต้องแช่น้ำให้นิ่มก่อน)
5. หวด
ส่วนผสม
1. ข้าวเหนียว 2. น้ำหัวกะทิ3. เกลือ 4. กล้วยน้ำว้าสุก
5. ถั่วดำ
